Milieu: milieunieuws, milieukennis, milieuprofessional

Op 5 november vond in Eindhoven het symposium Risico’s, Rampen en Maatschappelijke Reacties plaats, georganiseerd door de faculteit Natuurwetenschappen van de Open Universiteit. Tijdens dit symposium werden de risico’s voor volksgezondheid en milieu, en de knelpunten in organisatie en communicatie rondom de brand in Moerdijk eerder dit jaar besproken. Een verhaal waaruit lering moet worden getrokken, volgens Ad Ragas, hoogleraar Milieu-natuurwetenschappen aan de Open Universiteit.

Brand
Het is 5 januari 2011, een dag als vele andere. Op het binnenterrein van het bedrijf Chemie-Pack in Moerdijk is een medewerker een vloeistof aan het overpompen. In de buurt staat een aantal containers met brandbaar materiaal.

De medewerker loopt even naar de afvulmachine. Als hij terugkomt, staat de pomp in brand. Hij probeert de brand te blussen, maar als één van de containers smelt, is het hek van de dam. De brand grijpt razendsnel om zich heen. Het bedrijf brandt in korte tijd volledig uit.

Risico’s
De brand bij Chemie-Pack hield Nederland en Vlaanderen enkele dagen in zijn greep. Waren er wel of geen schadelijke stoffen vrijgekomen? Wat waren de risico’s voor omwonenden, hulpverleners en werknemers van omliggende bedrijven? En hoe zat het met de schade voor het milieu?

Schade beperkt
Ad Ragas: ‘Er hebben zich geen grote persoonlijke ongelukken voorgedaan en het aantal mensen met gezondheidsklachten was relatief klein. De schade voor het milieu bleef beperkt tot omliggende sloten, bodem en grondwater.’

Snel vergeten dus die brand? Ad Ragas: ‘Nee. Er ging veel mis. Daar moeten we van leren, zodat we dit soort situaties in de toekomst kunnen voorkomen en beter kunnen bestrijden.’

Communicatie
Uit een groot aantal onderzoeksrapporten blijkt dat het bedrijf mogelijk in overtreding was. Verder blijken ernstige tekortkomingen in vergunningverlening, handhaving, brandweervoorzieningen, brandbestrijding en veiligheidsmaatregelen voor hulpverleners. Maar het grootste knelpunt was de communicatie.

Ad Ragas: ‘De brand was een communicatieramp. Er was ongeloof onder de bevolking over de geringe afgifte van giftige stoffen. En in de media verschenen artikelen met titels als  “Ramp wordt kleiner gemaakt dan hij is”.

De betrokken experts zijn het daarmee eens. Jan Kliest van de Milieuongevallendienst (MOD) van het RIVM was nauw betrokken bij de brand: ‘Technisch hebben we de boel goed op orde. Maar deze brand heeft duidelijk gemaakt dat we als overheid beter moeten organiseren en communiceren. Vooral het eerste half uur is belangrijk.’

Henk Jans, als arts en gezondheidskundig adviseur bij de brand betrokken: ‘We hebben 20 uur lang niet goed gecommuniceerd, dat neem ik onszelf kwalijk. De burgemeester van Moerdijk verklaarde op TV dat er geen risico voor de volksgezondheid was. Minister Opstelten sprak op TV van een ramp. Dat zijn tegenstrijdige berichten’

Zinnige regels
Volgens Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen, gaat het goed met de veiligheid in Nederland. Maar hoe dergelijke ongevallen te voorkomen? Hij pleit voor goede handhaving, “maar wel van zinnige regels”.

Ansje Löhr is universitair docent bij de faculteit Natuurwetenschappen van de Open Universiteit.