Innovatieve meettechnieken: voor verantwoord bodemonderzoek |
Geschreven door Drs.ing. R. Stuut, adviseur in-situ technieken bij Fugro |
maandag 07 april 2008 01:00 |
Naast de standaardtechnieken op het gebied van boren en bemonsteren zijn er nog veel meer technieken die voor bodemonderzoek gebruikt kunnen worden. De afgelopen jaren zijn nieuwe technieken ontwikkeld waarmee bodemonderzoek beter, sneller en goedkoper uitgevoerd kan worden.
Standaardwerkwijze In andere vakgebieden, zoals de geotechniek en de olie-industrie, zijn de laatste decennia echter ter (gedeeltelijke) vervanging van dure boormethodes meer en meer technieken in zwang gekomen waarmee een meer continu beeld van bodemeigenschappen wordt verkregen. Een voorbeeld daarvan is het wegdrukken van de sondeerconus voor het verkrijgen van diverse meetwaarden. Bij de ‘gewone' sondering of CPT (Cone Penetration Test) wordt in feite de mechanische wegdrukweerstand van de grond gemeten, op basis waarvan diverse geotechnische parameters zijn te bepalen. Tegenwoordig is dit de meest gebruikte verkenningsmethode waar het gaat om de bepaling van de mechanische eigenschappen van de grondslag. Nadelen standaardwerkwijze Het gebruik van de getallen in advisering en ontwerp, en daarmee in de uitwerking en uitvoering, van bodemsaneringen leidt vervolgens tot navenante onnauwkeurigheden en daardoor tot onzekerheden in het saneringsonderzoek. In de praktijk houdt men daar echter weinig rekening mee. Doordat men uitgaat van waarden die ten onrechte als ‘hard' worden beschouwd, verschaffen veel uitgevoerde bodemonderzoeken onvoldoende of niet-representatieve data, terwijl die juist wel nodig zijn om voor de sanering juiste keuzes te maken.(2) Bijkomend nadeel is dat door deze aanname de ontwikkeling en het gebruik van kostenefficiënte bodemonderzoekstechnieken stagneren.(3) Deze werkwijze betekent dat het mogelijk is dat een sanering overgedimensioneerd uitgevoerd wordt of dat het gebruiksrisico van de gesaneerde grond groter is dan het gestelde doel toestaat. In beide gevallen zijn de kosten over het algemeen voor de gemeenschap. Het verkleinen van de onzekerheden in ons inzicht in de bodem en bodemprocessen levert dus een grote maatschappelijke meerwaarde.(1) Andere methodes Innovatieve bodemonderzoekstechnieken Voorbeelden van innovatieve technieken zijn:
Beter Door de inzet van in situ meettechnieken worden zeer veel ‘screening-data' betreffende bodemopbouw en/of verontreinigingen verkregen. Daardoor kan dus op basis van betrouwbare data vastgesteld worden waar bemonsterd moet worden. Wie zijn Amerikaanse literatuur bijhoudt, zal hebben gezien dat kwalitatief goede bodemonderzoeken en weloverwogen bodemsaneringen uitgaan van een locatie-specifiek conceptueel model. Een conceptueel model is opgebouwd uit een aantal hypotheses die richting geven aan de karakterisering van de locatie. Dit verplicht de onderzoeker niet alleen na te denken over concentraties van stoffen, maar ook over de samenhang van deze stoffen met de omgeving waarin zij zijn aangetroffen. Screeningstechnieken die geologische, hydrologische en chemische informatie over het gehele bodemprofiel verzamelen, zijn een grote hulp bij het opstellen van het model en worden dan ook algemeen toegepast. Sneller Met behulp van screeningstechnieken is de informatie veelal in situ beschikbaar. Hierdoor kan de onderzoeksstrategie in het veld bijgestuurd worden en kan in principe in één run de verontreiniging zowel horizontaal als verticaal gescreend worden. Goedkoper Al met al zal de inzet van deze technieken ook tot lagere saneringskosten leiden, aangezien de verontreiniging evenals de relatie van de verontreiniging met de bodemopbouw beter in beeld is gebracht. In de praktijk blijkt dat een andere aanpak van bodemonderzoek de kosten daarvan met 35 tot 70% kan reduceren.(4) Protocol als excuus Veel gemeenten informeren de betrokken bedrijven hierover en geven in hun brieven aan dat men vanaf 1 juli 2007, conform de wettelijke bepaling, in vergunningen- en meldingsprocedures geen onderzoeksrapporten en saneringsverslagen meer accepteert van niet door het ministerie van VROM aangewezen intermediairs. Het overgrote deel van de innovatieve onderzoekstechnieken valt echter (nog) niet onder de Kwalibo-regeling en/of wordt niet vermeld in de protocollen. Vaak wordt het ontbreken van deze koppeling als excuus gehanteerd om geen gebruik te hoeven maken van innovatieve technieken. Verantwoordelijkheid bodemonderzoeker Toepassing van innovatieve meetmethoden of reeds gevestigde screeningstechnieken kunnen in voorkomende gevallen een grote bijdrage leveren aan het inzicht van de intermediair in de verontreinigingssituatie en de daaraan verbonden risico's. Het niet benutten van beschikbare gegevens of het niet toepassen van de beste technologie kan een intermediair worden aangerekend. Dat deze gegevens worden aangeleverd vanuit niet-gecertificeerde instellingen of specialisten mag natuurlijk geen belemmering zijn, al helemaal niet als dit de totale kosten die verbonden zijn aan het oplossen van een geval van bodemverontreiniging sterk kan verlagen. Kwalibo en onderzoekstechnieken Conclusie 1) D. van Ree, R.P. Heijer, J.A.C. Meekes, F. Debets; Demonstratie en Kennisoverdracht Innovatieve meettechnieken, oktober 2003, SKB-project: SV-405. 2) Emma P. Popek Investigation versus remediation : perception and reality; http://clu-in.org/download/char/dataquality/Epopek.pdf. 3) D.M. Crumbling, Current Perspectives in site Remediation and monitoring; Applying the concept of effective data to environmental analyses for contaminated sites; EPA 542-R-01-013, www.epa.gov; www.clu-in.org. 4) http://www.triadcentral.org/user/savings/index.cfm. |